Chyża...

...chyra...chЫża w nazewnictwie łemkowskim oznacza chatę (kurną)...dom.
Jego wygląd, rozkład a nawet położenie ma ścisły związek z regionem i kulturą mieszkańców...
Po wyglądzie chałupy można łatwo zorientować się czy jesteśmy na terenie Łemków, Bojków, Pogórzan czy Dolinian....jeśli chcesz wiedzieć więcej, o tych ostatnich trzeba odwiedzić Skansen w Sanoku

Wróćmy do Łemków...

Wsie w rejonie obecnej łemkowszczyzny powstawały już w 14 wieku...w większości stanowiono je na tzw: korzeniu... To były dziewicze tereny...lasy po horyzont. Trzeba sobie było wykarczować pole by można na nim gospodarzyć. Nie będę zagłębiał się w historię...wiedzieć trzeba, że najwięcej wsi powstało w 15 wieku...to był szczyt urbanizacji tego regionu.
Zdecydowana większość powstała na prawie wołoskim...no bo i na czyim?
To były czasy kiedy halami przemierzali ze swoimi stadami pasterze wołoscy...to Oni stanowili prawo. Teraz trudno było by je skreślić słowami...chyba nie zachowała się z tamtych czasów żadna pisana jego wersja....przekazywano je sobie z pokolenia na pokolenie ustnie...takie kiedyś były czasy. Słowo było droższe od pieniędzy!

Wsie miały charakter łanowy...położone wzdłuż rzek, długim łańcuchem...gospodarz otrzymywał łan (dzisiaj to chyba coś ok. 30ha) ziemi od szczytu z jednej strony wsi do szczytu z drugiej strony...każdemu po równo. Tej lepszej ziemi przy rzece i tej gorszej...na szczycie. I radź sobie chłopie sam...
Domy budowano najczęściej z Modrzewia...drzewo bardzo żywiczne...świetny materiał...odporny na wodę i wilgoć...to widać. Po dziś dzień stoją chyże. Nie rzadko ponad stuletnie! I nieźle się mają.
Świetnym przykładem są domy w Zawadce Rymanowskiej:

Główną belkę podwaliny układało się na kamieniach...najczęściej wyciągniętych z rzeki lub ziemi...kto by wtedy szukał Kamieniołomu kiedy tyla budulca walało się wokół!
Odpowiednie drzewa wybierało się w lesie i po ścięciu jednego dnia zwoziło na miejsce budowy...drzewa o podwójnym pniu nie można było stosować do budowy. To groziło "rozwodem"....wielkie nieszczęście mogło sprowadzić na mieszkańców domostwa!
Podwalinę trzeba było suto oblać...gorzałka była do tego celu niezbędna...w tamtych czasach wierzono, że dom się rozeschnie jeśli majstry nie pokropią fundamentu! I dzisiaj chyba nie jest inaczej...
Surowe belki utykano (w zależności od regionu) mchem i zalepiano gliną...w moich okolicach ściany malowano paloną glinką, która nadawała charakterystycznego ciemno-czerwonego koloru węgłom. Glinę zaś bielono wapnem. Szczyty belek (ostatki) zdobiono motywami roślinnymi....

 

  

w szerszym ujęciu to tak wyglądało:

 
dach kryto słomianymi kiczkami...później gontami...to chyba wynalazek 19 wieku!
pierwotnie były one cztero spadziste...obecnie spotkać je można chyba tylko w skansenie:

 

i tyle na dzisiaj o tym jak budowano...
Żywo mnie to interesuje...może i Was tym zarażę!
Staram się na miarę możliwości kierować się tymi samymi zasadami i remontować moją chЫże...

Spacer po Rawkach

Wstaje rano...idę obejrzeć dom...Pańskim Okiem zerknąć czy wszystko wsjo w pariadkie...

zakładam buciory...i wychodzę w góry...

drapię się na Rawki...odwracam się i widzę Caryńską...za nią jest piękna dolina. Wiem o tym. Byłem tam nie raz. Nie liczne ślady przypominają o obecności Łemków przed laty w tym miejscu...o tym innym razem...idę dalej. Do góry...i zaglądam do raju

zdjęcia nie oddają piękna przyrody...samemu trzeba tam wejść i rozejrzeć dookoła.

Polecam.

Takie spacery przynoszą zapomnienie trosk codziennych i dodają wiary we własne siły i możliwości. Mam też dużo czasu na przemyślenia...przyjemnie jest wyłączyć się choć na kilka godzin...

Tak wygląda Tarnica zimą

Wetlińska z Rawki Wielkiej

i Wołosaty u jej podnóża

Miś

Rankiem obudziło mnie słonko...

...pstryknąłem mu foteczkę przed wyjściem na szlak...

Jest zdecydowanie za ciepło....Wisłok za domem płynie

Niedźwiadki w Bieszczadach nie śpią...znalazłem trop

na szczęście obyło się bez spotkania trzeciego stopnia...ślady przecinały w poprzek ścieżkę, którą wędrowałem przez Rawki ze znajomym. Tak naprawdę to On zauważył ten trop. Ja przeszedłem rozmarzony...przyroda zimą przykuła moją uwagę.

Za kilka miesięcy...

moja chyża będzie wygląda bardzo podobnie do tej na zdjęciu poniżej (przynajmniej  z zewnątrz)

To mój pierwowzór. Stoi w skansenie Sanockim. Zdjęcie znalazłem przypadkiem w sieci i autorowi mi nie znanemu dziękuje za jego zrobienie. Mam nadzieje, że nie będzie miał do mnie żalu za to, że nim się posłużyłem.

Moja chyża nie ma widocznej (i nie będzie miała, bo  nie miała...) widocznego przy bocznej ścianie schowka.

Pierwotnie w moim domu były inne okna. Znacznie mniejsze i składające się z sześciu szybek w miejsce tu widocznych 9. Kolorem właściwym dla opasek wokół okien jest chabrowy. I taki był u mnie w Wisłoku stosowany...i taki zostanie ponownie użyty po remoncie...choć okna będą nowiuśkie - sześcioszybkowe! Z tą różnicą, że w izbie głównej będzie jedno okno w ścianie frontowej w miejsce dwóch Tu widocznych.

Reszta po staremu. W kolorach jak na zdjęciu.

Balnica

Zimową porą wędrówki są szczególne...
Raz zważywszy na warunki,
Dwa, bo mało kto wyściubi nosa z chaty na mróz.
Wszechpustość pozwala na spokojne delektowanie się przyrodą...
Ciepła herbatka, kompan do spacerów i można śmigać godzinami.

W niedziele odwiedziłem ze znajomym Balnicę.
Dziś to już tylko mały leśny domek zagubiony w lesie przy zapomnianej stacji kolejki wąskotorowej...w nieistniejącej już wsi.

Zimą stary niedźwiedź odwiedza gospodarzy...ledwie godzinke czy dwie od nich mieszka...to co ma nie zajrzeć...sam będzie w norze siedział?

Drogę do Balnicy znaczą niemi świadkowie

i zdobi cudowne źródło

Nic więcej ze starej wsi właściwie nie zostało...można domyślać się gdzie stały domy...zachował się zniszczony cmentarz w głębi wsi, obok cerkwisko...kiedyś poszukam ich wśród zarośli

Optymizm i wiara

Z natury rzeczy jestem optymistą. Nie wierzę w cuda. Nigdy nie rozkładam rąk z rozpaczy. Szukam rozwiązania.  Staram się dojść do niego samemu w miarę możliwości. Wiara we własne możliwości bardzo mi pomaga...ale nie powali drzewa.
Miałem kłopot, bo za domem stało suche drzewo.  Nic strasznego gdyby nie fakt, że ta część działki do mnie nie należy a obecny dzierżawca zakazał jego wycinki...
Przyjeżdżam do domu w zeszłym tygodniu i co widzę?

Leży!

Wichura je powaliła.

Cuda się dzieją...cuda.

Koliba

Mam w pamięci kilka długich wieczorów spędzonych w Kolibie.
Zimowych i letnich.
Pamiętam prysznic w głównej izbie za zasłonką.
Kominek i gospodarzy.
Marysię, Karolinę i Tomka.
I zawsze miło wspominam to miejsce...

 które teraz wygląda zupełnie inaczej...

 

 

 po staremu zimą droga zasypana jest całkowicie

 

 

Widoki rekompensują trudy wycieczki.

Zimno było -15 stopni Celcjusza

Pozdrowienia dla gospodarzy...do zobaczenia w Nowej Kolibie.

Przerwa na zime...

Tym razem porządnie posypało śniegiem. Wczoraj temperatura spadła do -25 stopni celcjusza...W takich warunkach nikt pracować nie będzie.
Druga część domu (ta gospodarska) został już wcześniej podniesiona i zabezpieczona.

Fachowcy wykopali porządne doły na pecki i ułożyli część fundamentu z kamienia pomiędzy peckami.

Miło popatrzeć na ich robotę ale szkoda że cały tydzień pracowali tylko we dwóch...

Studnia

Blisko trzy lata rozglądałem się w poszukiwaniu oryginalnego domu. Wszystkie szczegóły były dla mnie ważne. Trafiłem do Wisłoka zupełnie nie przypadkiem....szukałem i znalazłem.
Od razu zajrzałem do studni...może to głupie ale chciałem by była głęboka i koniecznie wyłożona kamieniem. Miała być oryginalna!
Do dziś nie mam pojęcia jak te studnie budowano ale wiem, że mi się ogromnie ta robota podoba.

 I choć z zewnątrz wygląda jak każda inna:

w środku jest przepiękna....

Majstry wrócili. Nowa podwalina za chwile legnie na swoim miejscu. Czekają już belki ścienne....z zewnątrz za "chwilę" dom odzyska dawną świętność i znów będzie cieszyć oko. Dach na wiosnę. Prace w środku potrwają kilka miesięcy. Przy dobrych wiatrach na przyszłą zimę będę mógł się sprowadzić na stałe...

Remont Starego Domu z Kamienia

Znalazem w sieci bardzo fajną prezentacje. Tyczy sie remontu starego domu, zbudowanego z kamienia. Aż miło popatrzeć...

Remont Starego Domu

View more documents from Andrzej Fedorowicz.

Belki Podwaliny

Jest! Są!
I choć jestem setke kilometrów od domu to czuje ich zapach...

każda inna, wycięta na wymiar starej...

grube i długie...

Te dwie najdłuższe są fundamentem zrębu ściany przedniej i tylnej w części mieszkalnej domu.
Mierzą około 12m!

Podwalina - Pierwsza Belka jest najważniejsza.
Na niej układane są kolejne cieńsze belki, które stanowią właściwy zrąb ściany. Ostatnia belka równie szeroka jak podwalina (ta na której opierają  się krokwie dachu) to belka oczepowa lub płetwowa...zależy jak kto zwał.
I mamy wtorek! To niesamowite ale kiedy w zeszłym tygodniu dowiadywałem się u Fachowców kiedy przyjadą ten właśnie dzień wskazali jako termin ostateczny...to wyjątek od znanej mi reguły..."za tydzień"
A miało być o studni....cóż kiedy musi poczekać.
Belki przyjechały! Ta wiadomość zelektryzowała mnie...

1/2

szklanka jest do połowy pełna czy w połowie pusta?
Zdecydowanie w połowie pełna! To jedyna właściwa odpowiedź w tej sytuacji...a to dlatego, że udało się skończyć murowanie fundamentów z kamienia pod częścią mieszkalną. Niestety ta gospodarska wciąż straszy dziurami pod pecki. Tylko niektóre z nich są już zalane betonem.

Za to frontowa część domu napawa mnie optymizmem

szczególnie od strony pokazywanego wcześniej narożnika

z tyłu też prezentuje się całkiem ładnie

i to na tyle...wygląda na to,  że teraz nastąpi przerwa w pracach remontowych. Panowie Fachowcy na polecenie szefa spakowali manatki i odjechali...kiedy wrócą?

Nie wiem...samo życie.

Skarbiec

zazwyczaj jest pełen dukatów...ten jest inny:

ale żeby go napełnić trzeba się nieźle napracować...

Na codzień Kozy biegają po łąkach powyżej domu

 

czasem późnym latem zejdą niżej na jabłka na łąkę tuż przy moim domu

a kiedy zrobi się straszno i padać zaczyna...

...biegną do koziarni.

A sery?

Robią się same...

.

Pozdrowienia dla sąsiadów...

Dzięki ich pracy mogę cieszyć się tych serów smakiem.

Dobre i złe wieści...

Wypada zacząć od złych...paskudna pogoda psuje mi trochę szyki.
Drugi tydzień w zasadzie cały czas leje. Wszystkie wykopane dziury momentalnie zalewa woda i jak tu murować?
Tyle narzekania.
Dobre wieści to takie, że już coś widać. I to coś warto pokazać. Ale od początku...
Dziury w ziemi kopane były na głębokość 1,5 m a miejscami jeszcze głębiej. Potem zostały zalane betonem do wysokości gruntu. Pod każdym węgłem domu jest taka dziura zalana betonem. W języku Fachowców mówi się nań pecki. Technicznie rzecz ujmując to fundament słupowy.


Na tychże peckach (to pojęcie bardziej mi odpowiada) kładzie się kamienie. Dawniej leżały one wprost na ziemi i lepiono je gliną. Jednak taką zaprawę łatwo wypłukuje woda i po latach kamienie się obsuwają i konstrukcja wymaga naprawy. Co by takich kłopotów uniknąć dzisiaj muruje na zaprawę cementu z miałkim żwirem.
Na tym zdjęciu widać jak wyglądało to oryginalnie - dziś ten węgieł jeszcze stoi nie dotknięty.



Panowie Fachowce chcieli go wyprostować. Zabroniłem oczywiście. Ma po wykonaniu pecki stanąć tak jak teraz stoi. Z tych samych kamieni.
Od frontu widać już prawie gotowy winkiel.



I tak mi się on podoba, że w tym, miejscu nie odbuduje przyizbia. Pierwotnie przed rozebraniem leżał tu wymurowany z kamienia chodnik - to właśnie jest przyizbie. Można było tym chodnikiem obejść cały dom dookoła pod dachem.
Widać go jeszcze na starszych zdjęciach.